Een diplomatische editie van Thuys der fortunen ende dat huys der doot
Created on 25 August 2020
Deze diplomatische editie van Thuys der fortunen ende dat huys der doot vormt de opmaat tot een teksteditie. Ten opzichte van de versie van 2019 op deze site is de tekst opnieuw gecollationeerd, hetgeen heeft geleid tot een groot aantal verbeteringen.
De basis voor deze diplomatische editie vormt de druk van Jan van Doesborch, Antwerpen 1518. (NK 1050; USTC 437024; Museum Plantin Moretus Antwerpen R 4714). De tekst is waar nodig aangevuld met passages uit de druk van Willem Vorsterman, Antwerpen, 1522 (NK 3222; USTC 437206; KB Brussel II 11.452 A) en van die van Jan Berntsz, Utrecht 1531 (NK 1051; USTC 421042; KB Den Haag 227 E 55). In de voetnoten staan de belangrijkste varianten uit de drukken van Vorsterman en incidenteel Jan Berntsz. De druk van Berntsz volgt die van Vorsterman in de regel trouw. De verantwoordelijkheid voor de varianten ligt in de drukkerij van Jan Berntsz; de varianten lijken niet op een oudere druk terug te gaan. Het overgeleverde exemplaar is in tegenstelling tot de exemplaren van de drukken van Van Doesborch en Vorsterman compleet en het is dus gebruikt om de editie te completeren. Voor het eerste gedeelte van de tekst – het lotboek – heb ik ook gebruik gemaakt van de uitgave van W.L. Braekman in Jaarboek De Fonteine Jaargang 1980-1981, (XXXI) (Tweede reeks: nr. 23), Deel I, p. 5-37. (Zie ook: www.dbnl.org/tekst/_jaa005198001_01/_jaa005198001_01_0002.php
De keuze voor de basistekst is lastig geweest. Gezien de aard van de verschillen neem ik aan dat er minimaal twee oudere drukken van de tekst hebben bestaan. Het lijkt aannemelijk dat Van Doesborch en Vorsterman onafhankelijk van elkaar gebruik hebben gemaakt van dezelfde brontekst. Ook valt niet uit te sluiten dat het overgeleverde exemplaar van de uitgave van Van Doesborch niet representatief is voor de hele oplage. Het enig overgeleverde exemplaar van de oudste druk is incompleet en redelijk corrupt. De reden dat ik toch voor de druk van 1518 kies, is allereerst omdat het de oudst overgeleverde is. Bovendien is de uitgave van 1522 verre van foutloos; de druk van Van Doesborch heeft ten opzichte van Vorsterman ook veel betere lezingen. De druk van Vorsterman bevat een verhandeling over de hemel ‘Vanden hemelen‘, terwijl de verhandeling over de ‘drie delen der lucht’ veel uitgebreider is dan in de druk van Jan van Doesborch. Samen met de tekst over de ‘tien oudtheden des menschen’, waarvan niet helemaal zeker is of die ook al in de uitgave van Van Doesborch aanwezig was, vormen deze onderdelen de appendix bij deze diplomatische editie.Vermoedelijk maakten deze ‘uitbreidingen’ al onderdeel uit van de niet overgeleverde oudere drukken, zodat beter gesteld kan worden dat de druk van Van Doesborch waarschijnlijk enigszins bekort is.
Opmerkingen, verbeteringen worden op prijs gesteld. Mocht je mee willen werken aan de teksteditie dan zou dat welkom zijn: janvandoesborch@xs4all.com
Piet Franssen Amersfoort, 25 augustus 2020
Leave a Reply